Sei Shonagon: Het hoofdkussenboek

Sei Shonagon: Het hoofdkussenboek (Japan, ongeveer 1000): 330 blz: Vertaald door Jos Vos (2018): Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep

 

Het gebeurt mij helaas maar zelden, maar bij het lezen van "Het hoofdkussenboek" in de vertaling van Jos Vos was ik vanaf de eerste bladzijde tot de laatste, razend enthousiast. 

 "Het hoofdkussenboek" is samen met "Het verhaal van Genji" één van de grote klassiekers uit de Japanse literatuur. Het is geschreven door een hofdame uit het keizerlijk paleis rond het jaar 1000. 

 "Het hoofdkussenboek" is een intrigerend mengsel van verschillende teksten: essays, dagboekaantekeningen en allerlei lijstjes over de meest uiteenlopende dingen. Vooral door die lijstjes is het boek wereldberoemd geworden. 

 Sei Shonagon citeert zeer vaak beroemde haiku's uit die tijd of vult de eerste twee regels naar eigen inzicht aan. Deze haiku's zijn integraal opgenomen. Hoewel ik niets heb met gedichten geeft dat een extra dimensie aan het boek.

 Door het boek heen geeft Sei Shonagon blijk van een zeer speelse geest. Ze heeft het enerzijds over zeer specifieke gebeurtenissen aan het hof, maar ook veel over alledaagse dingen. 

 Na lezing van dit boek kan ik maar één ding zeggen. Ik vind "Het hoofdkussenboek" in deze vertaling één van de meest indrukwekkende boeken die ik ooit heb gelezen. Het boek is werkelijk fenomenaal vertaald en ook prachtig uitgegeven, dat moet ook gezegd worden.

 

Citaten:

[23] Ontmoedigende dingen

 Een brief uit de provincie zonder bijgaand cadeautje. Sommigen zullen wel hetzelfde zeggen over een brief uit de hoofdstad, maar daar staan altijd aardige nieuwtjes in en de lezer komt te weten wat er zoal op de wereld gebeurt, wat al heel mooi is op zichzelf.

 

[25] Dingen waar je op neerkijkt

 Iemand die bekendstaat om zijn overdreven goedaardigheid.

 

[26] Onuitstaanbare dingen

 Iemand die naar je toekomt als je dringend iets wil doen en die maar niet ophoudt met praten. Gaat het om iemand die je nauwelijks respecteert, dan kun je hem makkelijk wegsturen met de woorden: "Straks misschien", maar tot je grote ergernis lukt dat niet met mensen bij wie je je niet op je gemak voelt.

 Een doodsaai iemand die er maar op los tatert, lachend als een idioot.

 Al even onuitstaanbaar vind ik degenen die anderen benijden, klagen over hun lot, het fijne willen weten over de kleinste onnozelheden en anderen zwartmaken als ze niets prijsgeven; mensen die net doen alsof ze al lang op de hoogte waren van iets wat ze toevallig weten op te vangen en die het in geuren en kleuren doorvertellen.

 Een hond die begint te blaffen als je stiekem door een minnaar wordt bezocht.

 Je gaat doodmoe naar bed. Een mug meldt zich aan met dat dunne, zeurderige stemmetje van hem, en begint om je gezicht heen te draaien. Je voelt zelfs het zuchtje dat wordt opgewekt door zijn vleugels - dat is pas echt onuitstaanbaar!

 

[27] Dingen waarvan je hart sneller gaat kloppen

 Mussen met jongen

 Een plek voorbijlopen waar kleine kinderen zitten te spelen.

 

[40] Voortreffelijke dingen

 Besneeuwde pruimenbloesems

 Een uitermate snoezig kind dat aardbeien zit te eten.

[41] Insecten

 Over de vlieg valt er niets goeds te zeggen; ik zou hem eigenlijk tot de "onuitstaanbare dingen" moeten rekenen. Vliegen zijn te klein en te nietig om te haten, maar bah, hoe ze in het najaar overal op gaan zitten, en hoe ze met hun natte pootjes neerkomen op je gezicht!

[72] Zeldzaamheden

 Een echtgenoot die geprezen wordt door zijn schoonvader; een echtgenote die door haar schoonmoeder op handen wordt gedragen.

 Een zilveren pincet waarmee je naar behoren haartjes kunt uittrekken.

 

[75] Dingen die geen steek houden

 Iemand die per se in hofdienst wilde, en die daar alles even saai en vervelend vindt.

 Iemand tegen wil en dank met je dochter laten trouwen en dan maar klagen dat hij niet deugt.

 

[85] Aanlokkelijke dingen

 Een gebonden boek met dunne bladzijden.

 

[91] Ergerlijke dingen

 Je stuurt iemand een bericht, of een reactie op een bericht, en pas achteraf dringt het tot je door dat je bepaalde woorden beter had kunnen formuleren.

 

[92] Pijnlijke dingen

 Een man van wie je houdt is stomdronken en herhaalt almaar hetzelfde.

 

[106] Moeilijk uit te drukken dingen

 Iemand die je gezag inboezemt bedanken voor een geschenk.

 

[113] Aangrijpende dingen

 Jeugdige geliefden die elkaar niet naar hartenlust kunnen ontmoeten omdat iemand het hun belet.

[123] Dingen die ongelegen komen

 Je zit lekker te roddelen en spreekt kwaad van een bepaald iemand, maar een kind heeft alles gehoord en gaat het netjes overbrieven aan de persoon in kwestie.

[145] Schattige dingen

 Een dreumes die uit alle macht over de vloer kruipt en opeens een toefje stof vindt dat hij tussen zijn vingertjes neemt om aan de grote mensen te laten zien - heel schattig.

[149] Afstotelijke dingen

 Haarloze muizenjongen die uit het nest zijn gevallen.

[151] Mensen die het duidelijk moeilijk hebben

 Een man met twee geliefden die razend jaloers zijn.

 Mopperkonten.

[157] Onbruikbare dingen die een groots verleden oproepen

 Een ooit zo enthousiaste minnaar die nu oud en versleten is.

[160] Nabij en toch veraf

 De omgang tussen broers, zussen en andere nauwe verwanten die niet om elkaar geven.

[146] Dingen die je de stuipen op het lijf jagen

 Inbraak in een huis bij jou in de buurt. Als er bij jezelf wordt ingebroken, ben je te zeer de kluts kwijt om bang te zijn.

 

[247] Dingen die je vertrouwen geven

 Moed ingesproken worden als je terneergeslagen bent, door iemand van wie je echt houdt.

[249] NIETS ERGERLIJKERS op de wereld, denk ik, dan dat anderen je niet kunnen uitstaan.

 Niets schitterenders dan geliefd te zijn bij je ouders, heer of meesteres, en bij allen met wie je op vertrouwde voet staat.

[251] Maar je bent dolblij met woordjes van troost vanwege iemand met wie je geen persoonlijke band hebt. Medeleven betogen is doodeenvoudig - en het komt zo zelden  voor.

[258] Verheugende dingen

 Het is een zondige gedachte, ik weet het, maar het doet me plezier als iemand die ik niet kan uitstaan door het ongeluk wordt getroffen.