Jonathan Safran Foer: Dieren eten

Jonathan Safran Foer: Dieren eten (Verenigde Staten, 2009): 279 blz: Vertaald door Otto Biersma & Onno Voorhoeve (2009): Uitgeverij Ambo/Manteau

 

Voordat Jonathan Safran Foer begon aan het schrijven van zijn boek over het eten van dieren wilde hij voor zichzelf en zijn gezin weten wat vlees is. Hij wilde het zo concreet en veelomvattend mogelijk weten. Waar komt het vandaan? Hoe wordt het geproduceerd? Hoe worden dieren behandeld, en in welke mate doet dat ertoe? Wat zijn de economische, maatschappelijke en milieueffecten van het eten van vlees?

 Wat begon als een persoonlijke speurtocht leidde tot een onderzoek naar de bio-industrie. Foer kwam dingen te weten die hij als burger niet kon negeren en als schrijver niet voor zichzelf kon houden.

 "Dieren eten" komt aan als een stomp in de maag. Het is een zeer overtuigend argument tegen het eten van vlees, maar vooral tegen de bio-industrie. Als zodanig vind ik "Dieren eten" een nog sterker boek dan het vorige boek dat ik las "Dierenbevrijding" van Peter Singer.

 

Citaten:

- Toen ik zeven was, treurde ik om de dood van mijn goudvis. Ik kwam erachter dat mijn vader hem door de wc had gespoeld. Ik maakte mijn vader in andere - minder beschaafde - bewoordingen duidelijk dat je dieren dieren niet door de wc mocht spoelen. Toen ik negen was, had ik een oppas die geen levende wezens pijn  wilde doen. Zo zei ze het letterlijk toen ik haar vroeg waarom ze geen kip at zoals mijn oudere broer Frank en ik: "Ik wil geen levende wezens pijn doen."

 "Pijn doen?" vroeg ik.

 "Je weet toch dat kip van een kip komt?"

 

- De bio-industrie is eerder een bepaalde manier van denken dan een  manier van doen: beperk de productiekosten tot het absolute minimum en negeer of "verplaats" systematisch de kosten van milieuvervuiling, menselijke ziektes en dierenleed.

- Kalkoenen leggen tegenwoordig honderdtwintig eieren per jaar en kippen meer dan driehonderd. Dat is twee tot drie keer zoveel als in de natuur. Na dat eerste jaar worden ze geslacht omdat ze daarna niet meer zoveel eieren leggen - de pluimvee-industrie heeft berekend dat slachten en opnieuw beginnen meer oplevert dan vogels die minder eieren leggen te huisvesten en te voeden. Dat is een van de redenen waarom pluimveevlees tegenwoordig zo goedkoop is, maar de vogels betalen de prijs.

- De machthebbers in de intensieve veehouderij weten dat ze hun werkwijze alleen in stand kunnen houden als de consument onwetend blijft over wat er gebeurt.

- Als ik een bedrijfslogo misbruik, kan ik in principe in de cel belanden; als een bedrijf een miljard vogels misbruikt, beschermt de wet niet die vogels, maar het recht van dat bedrijf om te doen en laten wat het wil. Dát gebeurt er als je dieren hun rechten onthoudt. Het is idioot dat iedereen dierenrechten als iets idioots beschouwt. We leven in een wereld waarin het normaal is om een dier als een blok hout te behandelen en extremistisch om een dier te behandelen als een dier.

- In de jaren '40 werd ook begonnen met het toevoegen van sulfa en antibiotica aan het voer, die de groei bevorderden en de ziektes in toom hielden die door de opeengepakte leefomstandigheden de kop opstaken. Het voedsel- en medicijnregime werd steeds meer afgestemd op de "kippen van de toekomst" en tegen de jaren '50 was er niet langer één kip, maar twee verschillende - een voor eieren en een voor vlees.

 

- Pak een A4'tje en stel je daar een volwassen vogel ter grootte van een rugbybal met poten op voor. Stel  je nu drieëndertigduizend van zulke rechthoeken op een traliewerk voor. (Vleeskippen zitten nooit in kooien, en worden nooit gestapeld.) Omsluit het traliewerk met muren zonder ramen en zet er een dak op. Plaats geautomatiseerde (van medicijnen vergeven) voeder-, water-, verwarmings-, en ventilatiesystemen. Dit is een fokkerij.

 

- Voor bijna alle voor menselijke consumptie bestemde dieren geldt, ongeacht de omstandigheden waarin ze leven- "scharrel", "vrije uitloop" of "biologisch" - dat hun lichaamsbouw ze voorbestemd voor pijn. De bio-industrie, die veehouders de mogelijkheid geeft om veel geld te verdienen aan ziekelijke dieren dankzij antibiotica, andere farmaceutische middelen en een strikt gecontroleerde leefomgeving, heeft nieuwe rassen van soms monsterlijke wezens gecreëerd.

 

- We hebben het machtige wapen van de genetica ingezet om dieren te scheppen die niet minder, maar meer lijden.

 

- ..., want de meeste producten die als "diervriendelijk" worden verkocht zijn niet meer dan pogingen van de bio-industrie om geld te slaan uit de groeiende betrokkenheid van de consument bij dierenwelzijn.

 

- Een boer moet niet alleen maar voorkomen dat zijn dieren onnodig lijden. Ik vind dat we de dieren maximaal geluk verschuldigd zijn. Omdat wij hun leven nemen om ervan te eten, vind ik dat ze recht hebben op de geneugten die het leven te bieden  heeft - dingen als in de zon liggen, paren en jongen grootbrengen. Ik vind dat ze recht hebben op plezier. En onze dieren hebben dat ook! Wat me tegenstaat aan de meeste voorschriften voor de productie van "diervriendelijk" vlees, is dat ze zich alleen maar richten op het voorkomen van dierenleed. Ik vind dat dat vanzelf spreekt. Onnodig lijden van de dieren mag op geen enkel bedrijf getolereerd worden.

 

- Hoewel de bevolking dus niet profiteert van de bio-industrie, is het ironische ook nog eens dat ze niet alleen van ons verwachten dat we hun producten kopen, maar ook nog eens betalen voor hun fouten. Alle vervuiling en alle kosten voor het opruimen van hun afval wentelen ze af op de gemeenschap. Hun prijzen zijn kunstmatig laag - voor alle verborgen kosten mag iedereen nog jarenlang betalen.

 

- Natuurlijk worden de meeste mensen nooit geconfronteerd met het onplezierige feit dat het produceren van dierlijk voedsel (ook zuivel en eieren) gepaard gaat met het doden van dieren. Ze kopen hun vlees, vis en kaas bij restaurants en supermarkten, al toebereid of verpakt in stukjes zodat de gedachte aan het dier zélf niet in ze opkomt.

 

- Het zou niet de verantwoordelijkheid van de consument moeten zijn om te bepalen wat wel of niet wreed is, en wat wel of niet duurzaam. Wrede en niet-duurzame voedingsmiddelen zouden verboden moeten zijn. We willen niet de mogelijkheid hebben om speelgoed met loodhoudende verf te kopen, of spuitbussen die de ozonlaag afbreken, of medicijnen met onvermelde bijwerkingen. Zo willen we ook niet de mogelijkheid hebben om vlees van mishandelde dieren te kopen.

 

Op de achterflap van "Dieren eten" staat de volgende tekst van de Zuid-Afrikaanse schrijver John Coetzee: "Foer beschrijft de alledaagse gruwelen van de bio-industrie zeer levensecht, en zijn kritiek op de mensen die het systeem in stand houden is overtuigend. Wie na het lezen van Dieren eten deze producten nog consumeert is óf harteloos óf ongevoelig voor de rede, of allebei." Voor aanvang van het lezen leken mij dit nogal grote woorden, maar na dit boek gelezen te hebben ben ik het hier helemaal mee eens.